Tiền Trung Quốc yếu gây thiệt đơn, hại kép

Nobel kinh tế 2008 Paul Krugman cho rằng chính sách tiền tệ của Trung Quốc khiến cả đôi bên đều chịu thiệt, vừa làm căng thẳng vấn đề việc làm ở Mỹ, vừa tạo ra một nền kinh tế dễ lạm phát và quá nóng ngay trong chính bản thân Trung Quốc.

Khi chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào đang ở thăm Mỹ, những bàn tán xung quanh sức mạnh kinh tế ngày một hùng hậu của Trung Quốc diễn ra ở khắp nơi. Và các câu chuyện này đều hoàn toàn đúng: dù là một nước nghèo, Trung Quốc vẫn đang tăng trưởng nhanh, tính riêng về quy mô, nước này đã sắp sánh ngang với Mỹ là một siêu cường kinh tế.

Tuy nhiên, còn điều nữa cũng đúng là Trung Quốc đang vấp phải một rắc rối tiền tệ mà sau mỗi tháng lại thêm tồi tệ. Hơn nữa, cách phản ứng của chính phủ Trung Quốc với vấn đề này - một chính sách dường như tê liệt bởi các đặc lợi, bởi sự thiếu minh bạch trong các vấn đề sở hữu trí tuệ và bởi cả "trò đổ lỗi" - chứng tỏ các nhà lãnh đạo Trung Quốc khó có thể hành động quyết đoán và hiệu quả. Thực tế, Trung Quốc đang ở vào hoàn cảnh khá giống với Mỹ trước đây.

Vậy rồi mọi chuyện sẽ còn xấu đến đâu? Có thể một số nhà phân tích cảnh báo hơi quá rằng Trung Quốc sẽ châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng toàn cầu. Nhưng ít nhiều thực tế đó cũng cho thấy tình hình tại Trung Quốc đã vượt ra ngoài tầm kiểm soát đến mức nào vào lúc này.

Nguyên nhân sâu xa trong những rối ren của Trung Quốc là chính sách tiền tệ giá trị thấp, điều đang góp phần đẩy thặng dư thương mại tại đây lớn một cách "nhân tạo". Chính sách này gây tổn hại đến phần còn lại của thế giới, làm gia tăng thất nghiệp ở nhiều quốc gia khác, trong đó có Mỹ.

Nhưng chính sách ấy có thể vừa không tốt với Mỹ nhưng cũng chẳng có lợi cho Trung Quốc. Thực tế, chính sách tiền tệ của Trung Quốc là cách làm khiến cả đôi bên đều chịu thiệt, vừa làm căng thẳng vấn đề việc làm ở Mỹ, vừa tạo ra một nền kinh tế dễ lạm phát và quá nóng ngay trong chính bản thân Trung Quốc.

Một tư duy lý giải cho những gì đang diễn ra là lạm phát chính là cách thị trường chống lại sự thao túng tiền tệ. Trung Quốc sử dụng tiền tệ yếu để giữ lương và giá cả thấp so với đồng đôla; các lực lượng thị trường đã phản ứng lại bằng cách đẩy lương và giá lên, làm xói mòn lợi thế cạnh tranh nhân tạo đó. Có thể ước đoán, với mức lạm phát hiện nay, tiền tệ giá trị thấp của Trung Quốc sẽ mất đi trong hai hay ba năm tới - không sớm thì muộn, nhưng sẽ sớm hơn nhiều người dự đoán.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo đang cố ngăn chặn kết cục này, không phải chỉ để bảo vệ lợi ích của các nhà xuất khẩu, mà còn vì lạm phát đang lên đến mức đáng ngại. Trung Quốc đang gây ra những "ức chế" tài chính, gây tác động xấu tới người dân. Lãi suất tiền gửi ngân hàng hạn chế chỉ ở mức 2,75%, thấp lơn lạm phát "chính thức" - và nhiều người tin, lạm phát thực tại Trung Quốc cao hơn nhiều công bố của chính phủ.

Giá cả leo thang quá nhanh, ngay cả khi lương tăng, sẽ khiến tình cảnh của người lao động càng thêm tồi tệ. Không bất ngờ khi công chúng Trung Quốc bức xúc với lạm phát và muốn các nhà lãnh đạo phải chặn lại.

Nhưng dù lý do là gì - lợi ích hấp dẫn từ nhập khẩu, không chịu nhượng bộ bất cứ yêu cầu nào của Mỹ, hay thiếu tư duy mạch lạc - họ đều không sẵn sàng giải quyết gốc rễ vấn đề và để đồng tiền lên giá. Thay vào đó, họ đang cố kiềm chế lạm phát bằng cách nâng lãi suất và hạn chế tín dụng.

Điều này cực kỳ tai hại nếu nhìn từ hoàn cảnh thế giới hiện tại: với phần lớn các nền kinh tế toàn cầu còn đang lao đao, điều cuối cùng chúng ta cần là các tay chơi chính phải theo đuổi chính sách tiền tệ thắt chặt. Nhưng trong tình trạng của Trung Quốc, chúng lại không hiệu quả. Hạn chế tín dụng có thể khó phát huy và càng bị cản trở bởi dòng tiền nóng từ nước ngoài.

Khi các nỗ lực hạ nhiệt nền kinh tế còn chưa đủ, Trung Quốc phải cố gắng hạn chế lạm phát bằng kiểm soát giá - một chính sách hiếm khi hiệu quả. Đặc biệt, đó là chính sách từng thất bải thảm hại tại Mỹ trước đó, dưới thời chính quyền Nixon. (Và rõ ràng Trung Quốc lúc này đang đi theo hướng của Nixon).

Và còn gì nữa? Trung Quốc đã quay sang trò đổ lỗi, cáo buộc Cục dự trữ liên bang Mỹ gây ra vấn đề khi in quá nhiều tiền. Trong khi việc lên án cho Fed có thể khiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc thấy dễ chịu hơn, nó sẽ không làm thay đổi chính sách tiền tệ của Mỹ và cũng chẳng thể khống chế được "con quỷ" lạm phát của Trung Quốc.

Liệu tất cả những điều này có thực sự trở thành cuộc khủng hoảng toàn diện? Dù thế nào, giải pháp đối với rắc rối tiền tệ của Trung Quốc vừa đơn giản nhưng cũng vừa rõ ràng: để cho đồng nhân dân tệ mạnh lên.

Nhưng trong lịch sử, các chính phủ thường không làm theo lẽ đúng hiển nhiên này - đặc biệt khi liên quan tới giá trị tiền tệ. Và dù họ có cố giữ đồng nội tệ mạnh hay yếu một cách phi thực tế thì cuối cùng sẽ vẫn là một rắc rối lớn.

Vì thế, siêu cường kinh tế mới nhất của chúng ta thực tế đang hướng đến một dạng khủng hoảng kinh tế nào đó, và rồi cả thế giới lại tiếp tục lao đao. Liệu chúng ta có muốn như thế?

(vef)